اقتصاد سست و سیاست پیچیده ایران امروز

تصویری از اسکناس ده هزار تومانی

نشریه روابط خارجی آمریکا (فارین افرز) با فریده فرهی، استاد دانشگاه هاوایی، در مورد تحولات اخیر در ایران گفت و گویی کرده که برگردان آن را می خوانید.

ارزش ریال طی هفته اخیر ۴۰ درصد کم شده. در عرصه اقتصاد ایران چه می گذرد؟ این همه مشکل به سبب تحریم هاست؟

محمود احمدی نژاد روز سه شنبه این هفته دریک نشست خبری ، اعتراف کرد که تحریم ها و کاهش درآمد نفتی ایران در ایجاد مشکلات اقتصادی نقش داشته است. گمانه زنی هایی هم مبنی بر‌آن می شود که خود دولت در کاهش ارزش ریال دست دارد تا بتواند ریال کافی برای پرداخت تعهدات خود داشته باشد.

روشن نیست که دلیل اصلی این کاهش ارزش، آن است که مهار ارزش ریال از دست دولت خارج شده یا نه. بانک مرکزی و دولت هر دو، از مردم خواسته اند که به آنها دو هفته فرصت دهند تا بتوانند شرایط پرچالش کنونی اقتصاد ایران را به نحوی مدیریت کنند و ثبات را به بازار بازگردانند. باید صبر کرد و دید این اتفاق خواهد افتاد یا نه.

اسوشیتدپرس گزارشی منتشر کرده مبنی بر آن که طوماری مخفیانه در کارخانه ها و مغازه ها دست به دست می گردد که در اعتراض به تورم و گرانی تهیه شده و تاکنون ۱۰ هزار نفر آن را امضا کرده اند. آیا این نشانی از وخامت وضع اقتصاد است؟

بی تردید همینطور است. مشکل، هم عدم پرداخت به موقع دستمزد کارگران و کارکنان است و هم ناتوانی مبلغ دستمزدها برای مقابله با تورم و این واقعیت که این حقوقها کفاف تورم فزاینده ای را که بر اقتصاد ایران حاکم است، نمی کند. طرح پرداخت نقدی یارانه ها موفق نبود و از سوی دیگر کاهش تولید و شرایط نامساعد عرصه کشاورزی، میزان بیکاری را هم افزایش داده.

به عقیده شما محمود احمدی نژاد مسئول اصلی این مشکلات است؟

تردیدی نیست که تحریم ها تآثیر عمیقی بر اقتصاد ایران دارند. طبیعی است که خود احمدی نژاد تا اندازه زیادی مسئول تشدید این تحریم هاست. اما مشکل تنها این نیست و مشکل دیگر،‌ مدیریت غلط اقتصادی دولت احمدی نژاد است.

این روزها صحبت از آن است که در پی پایان دوره ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد، احتمال دارد آیت الله هاشمی رفسنجانی نامزد ریاست جمهوری شود. در این خصوص چه فکر می کنید؟

انتخابات ریاست جمهوری ایران خرداد ماه آینده برگزار خواهد شد و هنوز روشن نیست که نامزدهای این انتخابات چه کسانی خواهند بود. نام سیاستمدارانی چون رفسنجانی در ایران به خاطر مدیریت اقتصادی بهتر، گرایش تکنوکرات، و توانایی ترمیم و بهبود روابط ایران با دیگر کشورهای جهان، این روزها مطرح است.

البته روشن نیست که آقای رفسنجانی اصلا بخواهد نامزد شود یا نه، به هر حال ۷۸ ساله است و معلوم نیست بخواهد چنین مسئولیتی را بپذیرد. اما شرایط هاشمی رفسنجانی به گونه ای است که آزادی بیشتری برای انتقاد و ابراز عقیده دارد، به سبب آن که دو فرزندش بازداشت شده اند و از این رو، فاصله بیشتری با بدنه حاکمیت پیدا کرده است. رفسنجانی همواره از سوی محافظه کاران مورد انتقاد بوده و عمده انتقادی که به او شده و می شود به سبب فعالیتهای فرزندان اوست. منتقدان وی می گویند فرزندان هاشمی در کارهای غیرقانونی دست دارند.

درایران، به ویژه به دنبال انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸،‌ زندانی شدن، به نوعی افتخار بدل شده . دادرسی پسر آقای رفسنجانی هنوز تمام نشده و اتهامات او روشن نیست. گفته می شود وکیلش به خاطرآنچه انتشار اتهامات وی خوانده، از مدیر مسئول دو روزنامه شکایت کرده. دخترش هم که در اوین به سر می برد، از خانواده اش خواسته که هیچ تلاشی برای آزادی او نکنند. گفته می شود که او در زندان مشغول ترجمه یک کتاب است.

قوه قضاییه ایران می کوشد با بازداشت شهروندان شناخته شده، وانمود کند که منصف و عادل است، اما مشکل آن است که روند دادرسی در ایران به درستی انجام نمی شود و عادلانه نیست.

گمانه زنی هایی هست که علی لاریجانی،‌ رئیس مجلس شورای اسلامی ایران، ممکن است نامزد انتخابات دور آینده ریاست جمهوری شود،‌ اما من شک دارم که او خود را نامزد کند. صحبت از نامزدی شهردار تهران، محمد باقر قالیباف، هم هست و از غلامعلی حداد عادل، سعید جلیلی و از اصلاح طلبان هم از محمدرضا عارف نام برده می شود. نام چند تن از کسانی هم که به احمدی نژاد نزدیکند،‌ مطرح شده است. به نظر من هنوز باید چند ماهی صبر کرد تا روشن شود چه کسانی ممکن است نامزد شوند.

با توجه به بی ثباتی شرایط سیاسی و اقتصادی ایران، نشانی از آن وجود دارد که ایران حاضر باشد بر سر فعالیتهای هسته ای خود با بقیه جهان سازش کند؟

به نظر من دولت ایران روشن کرده که حاضر است همکاری کند و برخی جاه طلبی های خود را تا اندازه ای محدود کند، اما می خواهد به غنی سازی اورانیم هم ادامه دهد و این، از نظر غرب مشکل ساز است.

با این وصف، به عقیده من ایران در این خصوص فعالیتهای هسته ای اش حاضر است لااقل تا اندازه ای عقب نشینی کند. اما باید تا پس از انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده صبر کرد و دید چه خواهد شد.